مراقب نمک پنهان در فست فودها باشیم
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به کاهش میزان نمک در نان، گفت: مطالعات نشان می دهد که مردم به طور متوسط روزانه ۳۰۰ گرم نان مصرف می کنند و میزان نمک در آن حدود ۲.۳ درصد بود که با روزی ۳۰۰ گرم مصرف نان حدود ۶ گرم نمک فقط از طریق نان وارد بدن می شد و اکنون با استانداردسازی های صورت گرفته، این عدد به کمتر از یک درصد رسیده است.
دکتر زهرا عبداللهی، در نشست خبری که به مناسبت اطلاع رسانی بسیج ملی تغذیه، در استودیو سلامت وزارت بهداشت و به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، عنوان کرد: برنامه بسیج ملی تغذیه سالم امسال هم طبق روال سال های گذشته از ۱۵ تا ۳۰ دی ماه به مدت دو هفته در سطح کشور با همکاری دانشگاه های علوم پزشکی کشور و بخش های ذی ربط از جمله آموزش و پرورش، شهرداری، بهزیستی، معاونت های بهداشت و درمان نیروهای انتظامی، سپاه و ... در کشور اجرا می شود.
وی افزود: هدف از برگزاری این بسیج، انتشار اطلاعات و پیام هایی در مورد تغذیه صحیح در شرایط فعلی کرونا و نقش آن در مدیریت این بیماری، است. در دو هفته برگزاری این بسیج، بر این دو موضوع متمرکز می شویم که این پیام را به مردم کشور برسانیم که با رعایت یک الگوی غذایی درست در شرایط فعلی حتی می توان بیماری کرونا را کنترل کرد.
وی با بیان اینکه تغذیه صحیح نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد، تصریح کرد: اصولا در افرادی که سیستم ایمنی بدن به دلیل تغذیه نامناسب تضعیف می شود، قاعدتا مقاومت بدن در برابر این ویروس کمتر بوده و حتی ممکن است شدت و حدت بیماری و دوره بهبودی و نقاهت نیز افزایش یابد.
اهمیت تغذیه قبل و بعد از واکسیناسیون کووید 19
وی با اشاره به تاثیر تغذیه در زمان انجام واکسیناسیون، بیان کرد: نحوه تغذیه حتی قبل و بعد از تزریق واکسن اهمیت دارد تا بدن پاسخ مناسب تری به واکسن دهد، پاسخ مناسب بدن به واکسن، وابسته به عملکرد مناسب سیستم ایمنی بدن است. به عنوان مثال می گوییم که موقع واکسیناسیون ناشتا نباشید، زیرا ناشتایی موقع واکسیناسیون در برخی افراد منجر به افت فشار خون می شود. توصیه دیگر این است که باید به میزان کافی آب و مایعات مصرف کنید؛ در یک برنامه غذایی صحیح باید روزانه بین ۶ تا ۸ لیوان آب و مایعات مصرف کرد. نوشیدن آب و مایعات قبل و بعد از واکسیناسیون سبب بهبود عملکرد سیستم ایمنی می‌شود چون کم آبی بدن سبب عملکرد نامطلوب سیستم ایمنی می‌شود. انواع مایعات و غذاهای آبکی علاوه بر آب قبل و بعد از واکسیناسیون مناسب است.
رعایت تعادل در مصرف قند، نمک و چربی
وی تاکید کرد: نکته مهم چه برای واکسیناسیون و چه برای پیشگیری از ابتلا به کرونا، داشتن الگوی غذایی مناسب است، یعنی الگویی که در آن مصرف قند و نمک و چربی کم باشد. مصرف زیاد مواد قندی از جمله نوشابه ها و شیرینی ها می تواند سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن شود.
بنابراین، باید از مصرف زیاد و بی رویه مواد قندی و شیرین پرهیز کنیم. پیام دیگر ما مصرف کمتر نمک است، زیرا ما بیش از ۲ برابر مقدار توصیه شده نمک مصرف می کنیم، میزان مجاز روزانه به طور متوسط ۵ گرم است. مصرف نمک زیاد به طرق مختلف رخ می دهد که یکی از آنها نمک پنهان در انواع فست فودها و سس ها است. از سوی دیگر افراط در مصرف غذاهای چرب و پر ادویه که معمولا هضم سنگینی دارند و حاوی اسیدهای چرب اشباع و اسیدهای ترانس هستند هم عاملی برای تضعیف سیستم ایمنی دارد.
مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، ادامه داد: کاهش مصرف قند و نمک و چربی و دقت در مصرف مواد غذایی و استفاده از غذاها و نوشیدنی هایی که قند، چربی و نمک کمتری دارند، سبب می شود که بدن بتواند مقاومت بهتری در برابر انواع بیماری ها داشته باشد. باید با رعایت تعادل و تنوع غذایی، وزن بدن را کنترل کنیم؛ زیرا افراد چاق معمولا احتمال بیشتری برای ابتلا به کرونا دارند و در صورت ابتلا هم شدت بیماری در آنها بیشتر بوده و دوره بهبودی نیز بیشتر به طول می انجامد. بنابراین، در کنار کاهش مصرف قند، نمک و چربی باید مصرف بیشتر سبزی ها و میوه ها به میزان ۴۰۰ گرم در روز، کنترل وزن بدن و... را در برنامه غذایی خود بگنجانیم. با این توصیه ها می توان به مقاومت بدن کمک کرد.
۵۰ درصد مردم تحرک بدنی کافی ندارند
دکتر عبداللهی با اشاره به شعار امسال هفته بسیج تغذیه امسال مبنی بر "تغذیه، واکسیناسیون و کرونا"، عنوان کرد: می خواهیم به مردم بگوییم با رعایت اصولی در برنامه غذایی روزانه می توانیم به سیستم ایمنی بدن کمک کنیم. اکنون روند چاقی در کودکان زیر ۵سال و دانش آموزان افزایشی است و در بزگسالان هم بر اساس آخرین بررسی ها حدود ۶۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال دچار اضافه وزن و چاقی بوده و بیش از ۲۰ درصد دانش آموزان دچار چاقی هستند و حتی چاقی شکمی در دانش آموزان داریم. این روند افزایشی به دو دلیل رخ می دهد. عامل اول، الگوی غذایی غلط شامل استفاده زیاد از مواد غذایی چرب، شور و شیرین و مصرف کم میوه و سبزی است؛ از طرفی تحرک بدنی نیز ناکافی است، یعنی ۵۰ درصد مردم تحرک بدنی کافی ندارند. هر فرد باید به مدت ۵ روز در هفته ۳۰ دقیقه پیاده روی تند داشته باشد که حداقلی ترین حالت است.
وی افزود: در شرایط کرونا براساس پروتکل های بهداشتی حضور در تجمع ها و اماکن سربسته مثلا باشگاه ها توصیه نمی شود، که در این شرایط باید در خانه با انجام حرکات کششی و یا به هر شکلی، فعالیت بدنی داشته باشیم. عدم فعالیت بدنی و تنها انجام فعالیت نشسته عاملی برای افزایش وزن است.
مراقب نمک پنهان در فست فودها باشیم
وی در ادامه درخصوص مصرف نمک، اظهار کرد: آخرین مطالعه ما که سال از ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ انجام شد، نشان داد که مردم روزانه ۱۵ گرم نمک مصرف می کنند. اکنون آخرین اطلاعات که مربوط به مطالعه عوامل خطر بیماری های غیرواگیر است، متوسط مصرف نمک را حدود ۱۰ گرم گزارش می کند. موضوع مهم این است که همین ۱۰ گرم دو برابر میزان توصیه شده است. سازمان بهداشت جهانی اعلام می کند که باید کمتر از ۵ گرم نمک روزانه مصرف کنیم و منظور این همه نمک پیدا و پنهانی است که از طریق مواد غذایی در طول یک روز وارد بدن می شود.
کاهش میزان نمک در نان
وی خاطرنشان کرد: صنایع غذایی نقش مهمی در بازنگری استاندارد قند و نمک و چربی دارند و خوشبختاته ظرف ۵ سال گذشته همکاری خوبی از جانب صنایع غذایی داشتیم و با همکاری سازمان ملی استاندارد میزان قند و نمک حدود ۴۰ محصول غذایی پرمصرف بازنگری شده و کاهش یافته است و این کار همچنان ادامه داد و یکی از مهمترین اتفاقات کاهش میزان نمک در نان بوده است. نان به عنوان قوت غالب شناخته شده و مطالعات نشان می دهد که مردم به طور متوسط روزانه ۳۰۰ گرم نان مصرف می کنند و میزان نمک در آن حدود ۲.۳ درصد بود که با روزی ۳۰۰ گرم مصرف نان حدود ۶ گرم نمک فقط از طریق نان وارد بدن می شد و اکنون با استانداردسازی ها این عدد به کمتر از یک درصد رسیده است. هدف این است که محصولات غذایی به لحاظ میزان قند، نمک و چربی اصلاح شده باشد.
وی افزود: با تلاش های سازمان غذا و دارو، اکنون برچسب های تغذیه ای با رنگ های سبز و زرد و قرمز بر روی محصولات غذایی درج می شود و این برچسب ها به مردم کمک می کند تا موقع انتخاب محصول، آن را لحاظ کنند. قرمز به معنی بالا بودن میزان قند، نمک یا چربی است و سبز به معنای مناسب بودن میزان این مواد است. با این اقدامات انتظار داریم که میزان مصرف قند و نمک و چربی کاهش یابد.
حضور کمرنگ شیر و گوشت در سفره دهک های پایین درآمدی
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ادامه داد: سیستم ایمنی بدن برای عملکرد درست به ویتامین ها و مواد معدنی و پروتئین ها نیاز دارد که بهترین منبع برای پروتئین ها منابع حیوانی است، اما ما پروتئین های گیاهی هم داریم. در یک برنامه غذایی درست توصیه می شود که سهمی از پروتئین گیاهی و سهمی از پروتئین حیوانی وجود داشته باشد. منابع پروتئین حیوانی مانند گوشت و لبنیات باید در برنامه غذایی روزانه به ویژه برای افرادی که در معرض آسیب بیشتری هستند، لحاظ شود. اکنون به دلیل افزایش قیمت منابع پروتئین حیوانی دسترسی دهک های درآمدی پایین به این اقلام کاهش یافته و حتی مطالعات ما نشان می دهد مصرف مواد غذایی مانند شیر و گوشت در این افراد کاهش یافته است و حضور آن در سفره مردم کم شده است که ادامه دار شدن این مساله می تواند عوارضی به دنبال داشته باشد، زیرا چون رشد کودکان مختل می شود که اول به صورت لاغری و سپس به صورت توقف رشد قدی خود را نشان می دهد، یا این که رشد نامناسب جنین را سبب می شود.
وی تاکید کرد: با آغاز شیوع کرونا در کشور با همکاری انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور مطالعه ای انجام دادیم که مشخص شد برای برخی اقلام غذایی به علت افزایش قیمت تا ۳۵ درصد، کاهش مصرف یافته است. این اقلام شامل گوشت قرمز، گوشت مرغ، شیر و لبنیات و میوه بود و این مساله وجود دارد و امیدوارم با سیاست های درست و اختصاص یارانه به دهک های درآمدی پایین بتوان این مشکل را برطرف کرد که منابع پروتئینی و ریز مغذی ها به سفره مردم وارد شود.
وی افزود: وقتی سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد، ابتلا به بیماری ها و مرگ و میر هم می تواند بیشتر باشد. جایگزین هایی برای تامین پروتئین نظیر حبوبات وجود دارد که منبع ارزان تر پروتئین است که در ترکیب با غلات به عنوان پروتئین جایگزین کمک می کند، اما این به معنای آن نیست که مردم فقط با مصرف حبوبات می توانند سالم مانده و پروتئین مورد نیاز بدنشان را تامین کنند.
شیوع کمبود ویتامین دی در کشور
دکتر عبداللهی درخصوص مصرف ویتامین D نیز بیان کرد: کمبود ویتامین D در کشور خیلی شایع است و همه گروه ها دچار این کمبود هستند؛ بنابراین از سال ۱۳۹۳ که مطالعات نشان داد همه مردم با کمبود این ویتامین روبرو هستند، بر اساس بخشنامه های وزارت بهداشت ماهانه یک مکمل ۵۰ هزار واحدی باید برای افراد بالای ۱۲ سال استفاده شود؛ زیرا ویتامین D درعملکرد سیستم ایمنی بدن موثر است و کمبود آن سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن می شود. جمعیت تحت پوشش از طریق شبکه های بهداشتی و درمانی کشور به پایگاه های سلامت مراجعه کرده و مکمل ۵۰ هزار واحدی ویتامین D به شکل رایگان دریافت می کنند. برای سنین ۲ تا ۱۲ سال مصرف مکمل ۵۰ هزار واحدی به صورت هر دو ماه یکبار توصیه می شود و برای کودکان زیر دو سال هم قطره آ_د مصرف می شود.
وی در ادامه تصریح کرد: اینکه بعد از واکسیناسیون نباید از مولتی ویتامین استفاده کرد، از نظر علمی توصیه درستی نیست؛ ولی نکته مهم این است که بعد از واکسیناسیون توصیه ما این است که از طریق برنامه غذایی ویتامین و املاح دریافت کنند. اگر از گروه غذایی اصلی به اندازه مصرف شود، اصلا نیازی به مصرف ویتامین نیست. اما در مجموع مصرف مولتی ویتامین تداخلی با تزریق واکسن ندارد.
ویتامین های موثر در بهبودی مبتلایان کرونا
مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، خاطرنشان کرد: اینکه بتوان میزانی از مرگ و میر کرونا را به تغذیه ربط داد، بررسی سختی است که در ایران انجام نشده است ولی مستندات بین المللی ثابت کرده است که برخی ویتامین ها مثل A، C و زینک و روی و سلنیوم در بهبودی کرونا نقش مهمی دارند، اما مطالعه ای در این زمینه در کشور ما انجام نشده است.
برنامه غنی سازی آرد با ویتامین دی
وی درخصوص برنامه غنی سازی آرد گفت: وقتی از سال ۱۳۸۶ همه نان های نانوایی ها با آهن و اسید فولیک غنی می شوند، یعنی یک برنامه ملی داریم که نان ها باید به این شکل تهیه شوند، اکنون که مشکل کمبود ویتامین D داریم، اضافه کردن این ویتامین به علاوه آهن و اسید فولیک در دستور کار است و مطالعات پایلوت آن انجام شده است که اثربخشی اضافه کردن ویتامین D به آرد را نشان داده است و غنی سازی آرد با ویتامین D در یکی از استان ها انجام می شود و سپس با ارزشیابی اثربخشی به صورت برنامه کشوری اجرا می شود.
از نان های سبوسدار استفاده کنید
وی ادامه داد: فیبر در میوه، سبزی، حبوبات، نان و غلات سبوس دار وجود دارد. بنابراین مردم بهتر است سعی کنند بیشتر از نان هایی استفاده کنند که سبوس بیشتری دارند، زیرا فیبر بیشتری داشته و برای سلامت بدن مفید تر هستند.
دکتر عبداللهی با تاکید بر اینکه سبد غذایی مناسب بر اساس هرم غذایی باید چیده شود، بیان کرد: در هرم غذایی توصیه برای مصرف میزان معینی است، مثلا برای شیر و لبنیات توصیه می شود دو واحد لبنیات وجود داشته باشد. برخی گروه ها مانند مادران باردار و نوجوانان باید این میزان حداقل ۳ واحد باشد و یا توصیه می کنیم همه روزانه یک عدد تخم مرغ مصرف کنند. در مورد گوشت نیز حداقل دو واحد گوشت معادل ۳۰ گرم توصیه می شود؛ برای مصرف گوشت قرمز در میانسالان به دلیل شیوع بالای کلسترول و چربی خون، می گوییم که اگر هفته ای یک بار هم گوشت قرمز مصرف شود، کافیست؛ اما حتما پروتئین حیوانی از مرغ یا ماهی باید تامین شود.
افزایش شیوع سوء تغذیه در کودکان مناطق محروم طی دو سال گذشته
وی تاکید کرد: رصد وضعیت تغذیه کودکان زیر ۵ سال در مناطق محروم کشور را انجام می دهیم و اکنون اطلاعات به دست آمده نشان می دهد که ظرف دو سال گذشته به دلیل مسائلی از جمله کرونا، خشکسالی و تورم و افزایش قیمت ها، شیوع سوء تغذیه در کودکان افزایش یافته و شاید یک شیوع دوبرابری در استان هایی مانند سیستان و بلوچستان و بیرجند گزارش شده است. همچنین کم خونی و کمبود ویتامین A نیز گزارش شده است. در مناطق محروم، ناامنی غذایی خانوار بیشتر شده است که اگر به موقع اقدامات مداخله ای صورت نگیرد، در کوتاه مدت افزایش مرگ و میر و ابتلا به بیماری ها، کم خونی، کاهش قدرت یادگیری و... را خواهیم داشت و در دراز مدت توقف رشد قدی و حتی کاهش بهره هوشی در کودکان اتفاق می افتد و برای جلوگیری از این مشکلات همه بخش ها باید کمک کنند.
ارائه رایگان مکمل های غذایی و شناسایی کودکان و مادران باردار نیازمند
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در پایان گفت: ما به عنوان وزارت بهداشت مکمل های غذایی برای گروه‌های سنی به صورت رایگان ارائه می دهیم و از طریق سیستم PHC کودکان و مادران باردار و شیرده دچار سوء تغذیه نیازمند را شناسایی کرده و به کمیته امداد و وزارت رفاه معرفی می شوند تا سبد تغذیه رایگان دریافت کنند و در غالب طرح شهید سلیمانی هم بسته های حمایتی به خانواده های نیازمند انجام می شود. طرح کمک معیشتی که وزارت رفاه پارسال اجرا کرد و اقدامات اینچنینی، باید استمرار یابد و کمیته امداد باید اعتبارات کافی داشته باشد تا کودکان و مادران باردار و شیرده دچار سوء تغذیه را تحت پوشش سبد رایگان غذایی قرار دهد.
