توانمندسازی مادران نوجوان در مراقبت از خود و نوزاد پس از زایمان
پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با انجام یک مطالعه علمی، برنامه‌ای نوین برای ارتقای توانمندی مادران نوجوان در مراقبت از خود و نوزادشان پس از زایمان طراحی و اجرا کردند.
این پروژه با راهنمایی علمی دکتر شهناز کهن، استاد بهداشت باروری و عضو مرکز تحقیقات علوم باروری و سلامت جنسی، و با اجرای دکتر سمانه یوسف‌لو، دانش‌آموخته رشته بهداشت باروری این دانشگاه، به مرحله اجرا رسید. در این مطالعه، ۵۳ مادر نوجوان، ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی، مدیران و سیاست‌گذاران مشارکت داشتند.
دکتر کهن با اشاره به نتایج این پژوهش اظهار داشت: «نوجوانی دوره‌ای پر از تغییرات روانی و اجتماعی است و زمانی که یک نوجوان وارد نقش مادری می‌شود، با مسئولیت‌ها و فشارهای مضاعفی مواجه خواهد شد. بسیاری از این مادران تجربه کافی در مراقبت از خود و نوزاد ندارند و محدودیت در دسترسی به حمایت‌های اجتماعی و خدمات بهداشتی، چالش‌های این دوران را تشدید می‌کند.»
وی افزود: «تحقیقات نشان می‌دهد که مادران نوجوان اغلب نسبت به توانایی خود در مراقبت از نوزاد احساس اضطراب و ناتوانی دارند. در صورت نبود حمایت کافی، این احساس می‌تواند منجر به افزایش خطر افسردگی پس از زایمان و کاهش کیفیت مراقبت از نوزاد شود. اما با آموزش‌های هدفمند و حمایت اطرافیان، می‌توان این احساس را به توانمندی تبدیل کرد.»
در این پژوهش، پنج عامل کلیدی در ارتقای خودکارآمدی مادران نوجوان شناسایی و در قالب یک برنامه آموزشی عملی به ۵۰ مادر نوجوان ارائه شد:
- حمایت روانی و توجه به سلامت روان مادر
- الگوبرداری از مادران موفق
- دریافت بازخورد مثبت از خانواده و جامعه
- تجربه موفقیت‌های کوچک در انجام وظایف مراقبتی
- ایجاد محیطی امن و حمایت‌گر با مشارکت خانواده، نظام سلامت و جامعه
دکتر کهن تأکید کرد: «مادرانی که در این برنامه شرکت کردند، اعتماد به نفس بیشتری در مراقبت از نوزاد خود پیدا کردند و از نظر روانی نیز شرایط بهتری داشتند. این امر موجب بهبود تعاملات روزانه و شکل‌گیری پیوند عاطفی امن بین مادر و نوزاد شد که نقش مهمی در رشد ذهنی، اجتماعی و هیجانی کودک دارد.»
وی همچنین با اشاره به محتوای برنامه آموزشی طراحی‌شده، گفت: «مهم‌ترین چالش مادران نوجوان، پذیرش نقش جدید مادری است. در این برنامه، تلاش شد تا با بازتعریف جایگاه مادری، اصلاح سبک زندگی و آموزش رفتارهای مراقبتی، زمینه انطباق با هویت جدید فراهم شود.»
در پایان، دکتر کهن با توجه به سیاست‌های جمعیتی کشور در زمینه افزایش فرزندآوری، خواستار توجه ویژه به نیازهای مادران نوجوان شد و پیشنهاد کرد مراکز بهداشتی خدمات اختصاصی از جمله مشاوره روان‌شناختی، آموزش‌های کاربردی و حمایت‌های اجتماعی برای این گروه فراهم کنند. همچنین، حمایت از ادامه تحصیل مادران نوجوان و استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد برای ارتقای سلامت آنان، از دیگر توصیه‌های این پژوهش است.
وی خطاب به مادران نوجوان گفت: «با یادگیری مهارت‌های ساده و دریافت حمایت از اطرافیان، می‌توانید این مرحله را با موفقیت پشت سر بگذارید. شما تنها نیستید و پذیرش حمایت‌ها، نخستین گام برای تبدیل شدن به مادری توانمند و ساختن آینده‌ای سالم و شاد برای خود و فرزندتان است.»
